Przed omówieniem tytułowych skutków przekształcenia trzeba najpierw wyjaśnić czym jest samo przekształcenie spółki. Najprościej mówiąc, polega ono na zmianie formy prawnej spółki przy jednoczesnym zachowaniu tożsamości podmiotowej większości praw i obowiązków jej przysługujących (np. zgromadzonego majątku, zawartych umów, pracowników, kontrahentów itp.).
Ogólna zasadą jest więc, że spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Pozostaje w szczególności podmiotem zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane spółce przed jej przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Podobnie brzmią reguły następstwa prawnego w przypadku przekształcania przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową.
Jak wynika z w/w regulacji, rozważając kwestie związane z kontynuacją uprawnień wynikających ze zwolnień, koncesji czy ulg, pomimo ogólnej zasady zakładającej przejście tych uprawnień na spółkę przekształconą, każdorazowo należałoby jednak sprawdzić czy z treści ustawy lub decyzji nie wynika odmienne podejście do tego zagadnienia. Przykładowo, jak wynika z brzmienia ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne, do zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej nie stosuje się przytoczonych wyżej przepisów w przypadku przekształcenia spółki cywilnej w spółkę handlową oraz spółki handlowej w inną spółkę prawa handlowego, chyba że spółka powstała w wyniku przekształcenia (przekształcona) spełnia warunki otrzymania takiego zezwolenia oraz nie zachodzą przesłanki uniemożliwiające jego wydanie.
Co wolno przewoźnikowi, a co handlarzowi bronią?
Specyficznie wygląda również kontynuacja w przypadku zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, licencji wspólnotowej na podjęcie i wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego, licencji w zakresie przewozu osób czy licencji w zakresie pośrednictwa. Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji odrębnie reguluje natomiast kwestie związane z przeniesieniem uprawnień wynikających z koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych. Szczególną regulację w zakresie omawianego zagadnienia prawnego przewiduje również ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.
Co należy pamiętać przy przekształcaniu spółki?
Przekształcając spółkę należy również pamiętać o podatkowych skutkach tego procesu. Ogólną zasadą jest, że osobowa spółka handlowa powstała w wyniku przekształcenia innej spółki niemającej osobowości prawnej lub spółki kapitałowej wstępuje we wszystkie przewidziane w przepisach podatkowe prawa i obowiązki przekształcanej spółki. Przejmie więc ona np. prawa i obowiązki wynikające z decyzji w przedmiocie rozłożenia na raty zapłaty zaległości podatkowych. Podobna zasada ma również zastosowanie do jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną, z tym jednak wyjątkiem, że przechodzą na nią jedynie prawa przysługujące przedsiębiorcy, z wyłączeniem jednak tych, które nie mogą być kontynuowane na podstawie przepisów regulujących opodatkowanie spółek kapitałowych. Jeśli chodzi o zobowiązania to przekształcona spółka odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z przedsiębiorcą za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. W przypadku przekształcania przedsiębiorcy przejście praw podatkowych odbywa się więc z mocy prawa, a przejęcie obowiązków na zasadzie odpowiedzialności osób trzecich.
Należy pamiętać, że przedstawiony powyżej katalog wyjątków ma charakter jedynie przykładowy. Omówione odstępstwa wynikają jedynie z ustaw. Ponownie warto podkreślić, że rozważając kwestie przejścia uprawnień należy zawsze sprawdzić czy z treści konkretnej ustawy bądź decyzji o udzieleniu danego zwolnienia, koncesji czy ulgi nie wynikają inne założenia.
Fundusze unijne, a przekształcanie spółki?
W kontekście skutków prawnych przekształcania spółek warto jeszcze poruszyć kwestie związane z korzystaniem z funduszy unijnych przez spółkę przekształcaną. Dofinansowanie unijne może stanowić istotne źródło wsparcia finansowego spółki, jednak skorzystanie z tych środków czasami związane jest z obowiązkiem przestrzegania rygorystycznych warunków przewidzianych w umowie o dofinansowanie. Nierzadko w umowach tych znajdują się dodatkowe wymogi związane ze zmianą formy organizacyjnej spółki. Co do zasady, przekształcenie spółki, która jest beneficjentem funduszy unijnych nie jest zakazane, o ile nie spowoduje to zmiany celu dofinansowanego projektu lub istotnej zmiany statusu danego podmiotu (np. utraty wymaganego przy danym projekcie statusu MŚP). Takie przekształcenie może się jednak wiązać z obowiązkiem uzyskania zgody podmiotu przyznającego dofinansowanie lub obowiązkiem poinformowania o tej zmianie. Przed przekształceniem spółki korzystającej z dofinansowania warto więc sprawdzić czy z warunków pozyskania tych środków lub z umowy o dofinansowanie nie wynikają jakieś dodatkowe wymogi związane z przekształcaniem spółek.
Skutki przekształcania spółek nie rozciągają się jednak tylko na stosunki o charakterze administracyjnoprawnym, których dotyczyły omówione do tej pory zagadnienia. Z zasadą kontynuacji mamy również do czynienia w przypadku praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym. Spółka przekształcona staje się ich podmiotem szczególnie gdy wynikają one z praw rzeczowych i z zobowiązań. Z pewnością przejdzie na nią prawo własności nieruchomości przysługujące wcześniej spółce przekształcanej, w tym również prawo własności nieruchomości rolnej. Dodatkowo, jak wynika z orzecznictwa, po przekształceniu skuteczne pozostają wcześniej udzielone przez spółkę przekształcaną pełnomocnictwa (postanowienie SN z 30.06.2020 r., sygn. I CZ 15/20).
