Prawo holdingowe w Polsce – to już pewne

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego uregulowań prawa holdingowego stanowi jedną z największych rewolucji kodeksu spółek handlowych, mającą miejsce na przestrzeni ostatnich lat.

W dniu 12 kwietnia 2022 roku, ogłoszona została ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 807). Treść wskazanego aktu prawnego wprowadza wiele przełomowych zmian, które mają w założeniu ułatwić polskim przedsiębiorcom funkcjonowanie na rynku krajowym oraz rozwój na obszary międzynarodowe.

Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, tj. w dniu 13 października 2022 roku.

Grupy Spółek

Najważniejszą częścią wskazanej nowelizacji jest niewątpliwie wprowadzenie instytucji grupy spółek. Dotychczas, powiązane ze sobą podmioty funkcjonowały na podstawie zasad ogólnych uregulowanych w KSH, od października jednak, zostaną one objęte przepisami zawartymi w dodanym do tytułu I, dziale IV ustawy.

W myśl definicji zawartej w nowelizowanych przepisach, grupą spółek jest spółka dominująca i spółka albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierującymi się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

Co istotne, wyrażanie zgody na uczestnictwo w grupie spółek wchodzić będzie w zakres kompetencji zgromadzenia wspólników spółki zależnej, zaś sama zgoda wyrażana ma być większością trzech czwartych głosów, ze wskazaniem spółki dominującej. Uczestnictwo w grupie spółek będzie ujawniane w krajowym rejestrze sądowym zarówno przez spółkę dominującą jak i spółkę zależną.

Stosunki między spółką dominującą a spółką zależną

Jako pierwsze, należy podkreślić uprawnienie spółki dominującej wynikające z art. 212 §1 KSH, stanowiącego, że spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wykonanie przez spółkę zależną tak sformułowanego polecenia nie odbywa się jednak automatycznie, wymaga ono uprzedniego podjęcia uchwały przez spółkę. Spółka zależna może również odmówić wykonania wiążącego polecenia w przypadku zaistnienia przesłanek uregulowanych w art. 214 KSH.

Zaznaczenia wymaga także, iż członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.

Kolejnym uprawnieniem przewidzianym dla spółki dominującej jest także możliwość przeglądania ksiąg  i dokumentów spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek oraz żądania od niej udzielenia informacji.

Ponadto, na zarządzie spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek, ciążyć będzie zobowiązanie do sporządzania sprawozdania o powiązaniach umownych ze spółką dominującą, w tym o wiążących poleceniach wydanych spółce zależnej.

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone wskutek wykonania wiążącego polecenia

Jak już wyżej wskazano, członek zarządu, rady nadzorczej czy też komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.

W sytuacji powstania szkody, spowodowanej wykonaniem przez spółkę zależną wiążącego polecenia, odpowiedzialnością obarczona zostanie spółka dominująca, jednakże także na określonych ustawowo warunkach. Znowelizowane przepisy, konstruują wskazaną odpowiedzialność na zasadzie winy, ustawodawca nakłada przy tym jednak na spółkę dominującą obowiązek zachowania lojalności wobec spółki zależnej w związku z wydawaniem i wykonaniem wiążącego polecenia.

Znaczenie pojęcia „lojalności” zostanie zidentyfikowane zapewne w procesie stosowania przedmiotowych przepisów, gdyż ustawa w obecnym kształcie, w żaden sposób go nie definiuje.

Nowe uprawnienia – sell – out i squeeze – out w grupach spółek

Wraz z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego grup spółek, ustawodawca przewidział także szereg wiążących się z tym uprawnień.

Przymusowy odkup akcji, czyli inaczej sell – out, jest uprawnieniem wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej do żądania umieszczenia w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, sprawy podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów (akcji) przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio, pośrednio lub na podstawie porozumień z innymi osobami co najmniej 90 % kapitału zakładowego spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek. Żądanie to będzie mogło zostać złożone w każdym roku obrotowym tylko raz, nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia ujawnienia w rejestrze uczestnictwa spółki zależnej w grupie spółek.

Ponadto, znowelizowane przepisy przewidują mechanizm squeeze-out, czyli przymusowy wykup akcji. W myśl wskazanego uprawnienia, zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej będzie mogło podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów (akcji) wspólników (akcjonariuszy) reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego.

Ustawa wskazuje jednak na możliwość ograniczenia w/w prawa poprzez zawarcie w umowie albo statucie spółki zależnej zapisu, iż squeeze-out, przysługuje spółce dominującej, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek mniej niż 90% kapitału zakładowego takiej spółki, lecz nie mniej niż 75% tego kapitału.

Zawarcie w umowie bądź statucie spółki sformułowanego w sposób powyższy zapisu może stanowić istotne zagrożenie dla interesów mniejszościowych akcjonariuszy/wspólników, gdyż pozwala on na przymusowy wykup akcji czy też udziałów, akcjonariuszy/wspólników mających nawet 25% udziałów/akcji w danej spółce zależnej.

Wyłączenia spod stosowania przepisów

W myśl art. 2116 §2 KSH, przepisy ustanawiające zasady funkcjonowania spółek zależnych uczestniczących w grupie spółek, nie będą miały zastosowania do:

  1. spółki publicznej;
  2. spółki, która jest spółką w likwidacji i rozpoczęła podział swego majątku albo jest spółką w upadłości;
  3. spółki będącej podmiotem objętym nadzorem nad rynkiem finansowym

Wyłączenie to, służyć ma ochronie równych praw akcjonariuszy i wspólników spółek zależnych. Wskazane wyżej podmioty będą mogły jednak zajmować w grupach spółek pozycje spółek dominujących.

Oprócz wprowadzenia uregulowań prawa holdingowego, ustawa z dnia 12 kwietnia 2022 roku, nowelizuje także szereg innych zagadnień kodeksu spółek handlowych, m.in. dotyczących długości kadencji organów spółki czy też kompetencji rady nadzorczej. Jak już wspomniano na wstępie, zmiany wchodzą w życie dopiero z dniem 13 października 2022 roku, zatem praktyczne funkcjonowanie opisanej rewolucji, zaobserwować będzie można dopiero w dłuższej perspektywie czasowej.