8 grudnia bieżącego roku weszła w życie ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernych opóźnieniom w wymianach handlowych oraz ustawy o finansach publicznych (Dz. U. 2022 poz. 2414). Celem wprowadzonych zmian jest poprawa efektywności postępowań dotyczących nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych oraz uproszczenie obowiązku sprawozdawczego.
Zmiany dotyczące przepisów ogólnych
Jedna z kluczowych zmian dotyczy dużych przedsiębiorców zawierających transakcję handlową i nakłada na nich obowiązek złożenia oświadczenia o uzyskaniu lub utracie tego statusu w formie, w jakiej zawierana jest dana transakcja. Co istotne, jeżeli danych podmiot, będąc w relacji biznesowej, kilkukrotne utraci i uzyska przymiot dużego przedsiębiorcy, będzie zobligowany każdorazowo złożyć kontrahentowi stosowne oświadczenie.
Kolejna modyfikacja to wyłączenie zastosowania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmierny opóźnieniom w transakcjach handlowych od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz od dnia ogłoszenia upadłości. Od tego momentu odsetki związane z w/w opóźnieniami nie mogą być już naliczane.
Uproszczony obowiązek sprawozdawczy
W sprawozdaniu wykazywane będą wartości świadczeń pieniężnych otrzymanych lub spełnionych w terminie określonym w umowie, lub w maksymalnym terminie ustawowy, zamiast dotychczas wykazywanych świadczeń spełnionych i otrzymanych w terminach liczonych od dnia wystawienia faktury. Wystarczające będzie podanie jedynie ich wartości, bez rozróżnienia na przedziały czasowe. W przypadku natomiast świadczeń pieniężnych nieotrzymanych i niespełnionych w terminie wymagane będzie podanie ich wartości z podaniem czasu opóźnienia, zakwalifikowanego do jednego z pięciu przedziałów opóźnień: do 5 dni, od 6 do 30 dni, od 31 do 60 dni, od 61 do 120 dni, ponad 120 dni.
Dodatkowo zmianie uległ termin przekazania sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych za rok ubiegły i obecnie jest to 30 kwietnia, a nie 31 stycznia. W nowelizacji ustawodawca zdecydował się również na zdefiniowanie pojęcia kierownika podmiotu zobowiązanego do złożenia sprawozdania, którym np. w przypadku spółki z o.o. będzie członek zarządu, a w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej komplementariusz.
W tym miejscu warto również zaznaczyć, że z obowiązku sprawozdawczego wyłączone zostały podmioty dokonujące transakcji handlowych, których stronami są wyłącznie podmioty należące do tej samej grupy kapitałowej. Reżimowi ustawy nie podlegają także transakcje dokonywane w ramach działalności ubezpieczeniowej i restrukturyzacyjnego.
Naliczanie kar i tzw. wezwania miękkie
W zakresie administracyjnej kary pieniężnej naliczanej w przypadku stwierdzenia przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) opóźnienia w spłacie zobowiązania, zmianie uległ wzór wyliczania tej sankcji. Dodatkowo wprowadzona została uznaniowość decyzji prezesa przy wymierzaniu kary- do wysokości ustawowo określonej kary maksymalnej. Ponadto, wraz z nowelizacją zlikwidowano instytucje obligatoryjnego odstąpienia od wymierzania kary, gdy strona postępowania wykazała, że nadmiernie opóźniała się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, ponieważ sama padła ofiarą opóźnienia kontrahenta. W konsekwencji odstąpienie od sankcjonowania będzie możliwe jedynie w przypadku zaistnienia siły wyższej.
Nowelizacja dała również prezesowi UOKiK możliwość kierowania tzw. miękkich wezwań do przedsiębiorców, którzy opóźniają się z zapłatą. Czynność ta odbywa się bez konieczności wszczynania oficjalnego postępowania. Dzięki temu dany podmiot będzie miał prawo (nie obowiązek) wyjaśnić, z czego wynika ryzyko zatoru płatniczego oraz da mu to możliwość wprowadzenia zmian w sposobie rozliczania z kontrahentami. O zatorze płatniczym będzie natomiast mowa, gdy suma świadczeń zapłaconych po terminie w ciągu trzech kolejnych miesięcy przekroczy 2 mln zł.
Zmiany odroczone w czasie
Z dwumiesięcznym opóźnieniem, tj. 24 stycznia 2023 r. wejdzie również w życie regulacja, zgodnie z którą w razie braku zapłaty w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem podmiot z grupy MŚP, zastrzeżenie umowne wyłączające albo ograniczające prawo wierzyciela do przelewu wierzytelności staje się bezskuteczne, jeżeli zapłata nie nastąpiła w terminie określonym w umowie, a jeżeli tego terminu w umowie nie określono — od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
Przywołany wyżej przepis będzie miał zastosowanie do transakcji zawieranych po jego wejściu w życie i nie będzie dotyczył stosunków handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny.