14 lutego 2023 r. Rada Unii Europejskiej opublikowała dokument w sprawie zmienionego unijnego wykazu jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych (Konkluzja Rady 2023/C 64/06). Zawiera on zaktualizowaną listę krajów, które nie przestrzegają międzynarodowych standardów podatkowych. Wśród nich umieszczona została Federacja Rosyjska. Dla przedsiębiorstw, które powiązane są z podmiotami rosyjskimi bądź realizują z tymi podmiotami transakcje może oznaczać to zmniejszenie osiąganych korzyści, a co więcej, może nieść to za sobą szereg dodatkowych wymogów do spełnienia.

Formalnym powodem ujęcia Rosji w wykazie było niewypełnianie przez nią swojego zobowiązania do zajęcia się szkodliwymi aspektami preferencyjnego systemu podatkowego dla międzynarodowych spółek holdingowych. Rada UE uznała takie działanie za nieuczciwą konkurencję podatkową. Na skutek usunięcia niepoprawnych praktyk podjęty został dialog, jednakże rozmowy zostały wstrzymane ze względu na wojnę.

Jakie skutki ma wpisanie Rosji do wpisu?

1. Uznanie rosyjskich spółek zależnych należących do polskich podmiotów za zagraniczne jednostki kontrolowane (CFC) 

W zaistniałej sytuacji może dojść do uznania, że rosyjskie spółki zależne należące do polskich podmiotów są zagranicznymi jednostkami kontrolowanymi tzw. CFC. Wówczas polski przedsiębiorca będzie zobligowany do opłacenia podatku PIT lub CIT  w wysokości 19 proc. od dochodów osiągniętych przez  rosyjską spółkę. Podatek ten należy pomniejszyć o kwotę podatku zapłaconego przez spółkę w Rosji, a także o kwotę ewentualnej dywidendy i o dochody ze zbycia udziałów takiego podmiotu w części uwzględnionej w podstawie opodatkowania. Co więcej, obowiązkiem podatników jest prowadzenie rejestru podmiotów stanowiących dla nich CFC, jak również składanie deklaracji o dochodzie spółki stanowiącej CFC.

2. Transgraniczne schematy podatkowe

Transakcje z rosyjskimi rezydentami podatkowymi mogą aktualnie stanowić schematy podatkowe podlegające raportowaniu do Szefa KAS.  Artykuł 86a § 1 pkt 13 lit. a tiret drugie Ordynacji podatkowej, przewiduje szczególną cechę rozpoznawczą dotyczącą zaliczanych do kosztów podatkowych płatności na rzecz podmiotów powiązanych z krajami, które stosują szkodliwą konkurencję podatkową i są zawarte w unijnym wykazie. Stanowiąca koszt podatkowy płatność na rzecz podmiotu powiązanego z Rosji będzie więc co do zasady stanowiła schemat podatkowy, niezależnie od tego, czy spełnia kryterium głównej korzyści oraz jej wartości.

W rezultacie, transakcje dokonywane z podmiotami powiązanymi z Rosji podlegające zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów o obojętnie jakiej wartości, bez względu na wystąpienie korzyści podatkowej, podlegają raportowaniu jako transgraniczne schematy podatkowe.

3. Prawdopodobieństwo utraty prawa do pomocy publicznej

Wprowadzone jeszcze w dobie pandemii, rekomendacji Komisji Europejskiej zalecają państwom członkowskim nieudzielania wsparcia finansowego ze środków publicznych przedsiębiorstwom mającym powiązania z krajami, które znajdują się w unijnym wykazie jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych. Wytyczne te nie mają jednak charakteru wiążącego, w związku z tym, decyzja o przyznaniu wsparcia finansowego, czy też innej pomocy zgodnie z przepisami unijnymi należą do państwa. Komisja zwraca jednocześnie uwagę na wprowadzenie ewentualnych wyjątków, które pozwolą chronić uczciwych podatników. Krótko mówiąc, polskie przedsiębiorstwa powiązane z  rosyjskimi podmiotami oraz posiadające rosyjskie spółki zależne, mogą zostać pozbawione wsparcia finansowego ze środków publicznych.

4. Zwiększone kontrole

Każdy podatnik, zajmujący się handlem z firmami, które osiągają korzyści dzięki tzw. rajom podatkowym powinien spodziewać się kontroli organów podatkowych. Spowodowane jest to wdrożeniem przez Polskę dodatkowych kar administracyjnych zaproponowanych przez ECOFIN.