Wydarzenia ostatnich dni niewątpliwie spowodowały ogromne zmiany w życiu Ukraińców, wielu z nich celem znalezienia bezpiecznej przystani wyemigrowało do Polski. Przybycie tak dużej fali uchodźców powoduje w wielu Polakach chęć niesienia pomocy. Oprócz kwestii czysto praktycznych, takich jak zakwaterowanie czy też zapewnienie wyżywienia osobom uciekającym przed wojną, rodzą się także pytania odnośnie formalnej strony organizacji całego przedsięwzięcia.
Jak właściwie opodatkować darowizny na rzecz Ukraińców? Jak zalegalizować pobyt takich osób? Na jakich zasadach dokonać zatrudnienia? Odpowiedzą na wymienione oraz szereg podobnych kwestii ma być ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Projekt wskazanego aktu prawnego został przedstawiony w dniu 07 marca 2022 roku. Aktualnie tekst skierowano do I czytania na posiedzeniu Sejmu.
Założeniem ustawy jest stworzenie kompleksowego pakietu działań na rzecz osób będących ofiarami trwającego obecnie konfliktu zbrojnego w Ukrainie. Projekt aktu prawnego zawiera m.in. szereg specjalnych uregulowań podatkowych skierowanych zarówno do niosących pomoc jak i ją otrzymujących.
Specjalne rozwiązania dla otrzymujących pomoc
Na wstępie, podkreślić należy fakt, iż projekt ustawy nie zakłada objęcia swoimi założeniami wszystkich obywateli Ukrainy a jedynie obywateli, którzy:
- przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium Ukrainy,
- przebywają na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w związku z inwazją zbrojną prowadzoną na terytorium ich ojczyzny od 24 lutego 2022 roku.
Analizując projekt ustawy, jako pierwsze należy wskazać proponowane zwolnienie od podatku od spadków i darowizn pomocy zarówno rzeczowej jak i pieniężnej przekazywanej na rzecz osób będących obywatelami Ukrainy. Zwolnieniem mają zostać objęte darowizny przekazane na rzecz wyżej wskazanych podmiotów w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. Projekt ustawy nie przewiduje ani po stronie darczyńcy ani po stronie obdarowanego dodatkowych formalności warunkujących skorzystanie ze zwolnienia, ponadto nie został określony żaden próg kwotowy. W myśl obowiązujących przepisów, otrzymujący darowiznę obywatele Ukrainy, byliby zobowiązani do zapłaty podatku od otrzymanych przysporzeń jeżeli wartość świadczenia otrzymanego od osoby niespokrewnionej (pieniężnego lub rzeczowego) przekroczyłaby 4 902 zł w ciągu 5 lat.
Przybywający do Polski obywatele Ukrainy, w myśl rozwiązań zamieszczonych w projekcie aktu prawnego, będą również zwolnieni z podatku dochodowego od osób fizycznych, w zakresie w jakim wystąpi on w związku z otrzymaniem przez nich wszelkiego rodzaju świadczeń – pieniężnych, rzeczowych a także nieodpłatnych. Obecnie zwolnieniem objęta jest jedynie pomoc otrzymywana od NGO, po wejściu w życie projektowanych przepisów zostanie ona rozszerzona również na wsparcie pochodzące od osób fizycznych oraz przedsiębiorców.
Specjalne rozwiązania dla świadczących pomoc
Treść projektu ustawy zawiera uregulowania odnoszące się nie tylko do obywateli Ukrainy przybywających do Polski w związku z trwającym na terytorium Ukrainy konfliktem zbrojnym, ale także podmiotów świadczących pomoc na ich rzecz.
Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, przewiduje rozwiązania umożliwiające zaliczenie do kosztów podatkowych – zarówno w podatku dochodowym od osób fizycznych jak i prawnych – wydatków na wytworzenie lub ceny nabycia rzeczy i praw będących przedmiotem darowizny w okresie od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy przekazywane:
- organizacjom pozarządowym (również z Ukrainy),
- jednostkom samorządu terytorialnego,
- Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
- podmiotom wykonującym działalność leczniczą oraz z zakresu ratownictwa medycznego na terytorium Polski i Ukrainy.
Należy zauważyć, że zaliczenie do kosztów podatkowych wskazanych wyżej wydatków możliwe będzie jedynie w przypadku przekazania określonej pomocy na rzecz obywateli Ukrainy za pośrednictwem wymienionych organizacji pomocowych. Projektowane przepisy nie przewidują takiego uprawnienia w stosunku do pomocy świadczonej przez przedsiębiorcę na własną rękę.
Możliwe będzie także zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów, wydatków poniesionych z tytułu nieodpłatnego świadczenia, którego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy, realizowanego w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r. Z przytoczonego uprawnienia skorzystać będą mogli m.in. lekarze świadczący darmową pomoc medyczną na rzecz obywateli Ukrainy przybywających z terytorium objętego konfliktem zbrojnym.
Wyjątkowe sytuacje niewątpliwie wywołują potrzebę stworzenia szczególnych rozwiązań. Ostateczna treść przepisów dotyczących pomocy dla Ukrainy zapewne zostanie sformułowana w najbliższym czasie, zaś ich funkcjonowanie oraz ewentualne niejasności zweryfikuje praktyka stosowania.